مقدار صحیح مصرف دارو:
مقدار مصرف دارو را پزشک تعیین می کند، ولی مقدار مصرف معمول این دارو به شرح زیر است:
- مصرف در بزرگسالان:
دوز معمول مصرفی (در درمان عفونت‌های گرم منفی):
الف. روش تجویز متداول:
روزانه ۳ تا ۵ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن در دوزهای منقسم (هر ۸ ساعت)
غلظت پیک هدف بسته به محل عفونت و مورد مصرف متفاوت است. به طور معمول غلظت پیک دارو برای عفونت مجاری ادراری، ۴ تا ۶ میکروگرم در میلی‌لیتر و برای عفونت‌های جدی (تهدیدکننده حیات)، ۷ تا ۱۰ میکروگرم در میلی‌لیتر پیشنهاد می‌شود. هم‌چنین غلظت تراف دارو بهتر است کم‌تر از ۲ میکروگرم در میلی‌لیتر (غلظت تراف ایده‌آل کم‌تر از ۱ میکروگرم در میلی‌لیتر) باشد.
ب. روش تجویز یک‌بار در روز (دوز بالاتر و فاصله مصرف بیشتر):
روزانه ۵ تا ۷ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن یک‌بار در روز
در این روش غلظت پیک دارو می‌بایست در محدوده ۱۵ تا ۲۰ میکروگرم در میلی‌لیتر و غلظت تراف کم‌تر/ مساوی ۱ میکروگرم در میلی‌لیتر (غلظت تراف ایده‌آل کم‌تر از ۵/۰ میکروگرم در میلی‌لیتر) باشد.
به طور کلی این روش برای درمان عفونت در بیماران مبتلا به آسیت، سپتی سمی، مرحله نهایی بیماری کلیوی ( مانند بیماران نیازمند همودیالیز)، سوختگی که بیشتر از ۲۰ درصد سطح بدن را درگیر کرده باشد و بانوان باردار (به‌ جز عفونت اینتراآمنیوتیک) توصیه نمی‌شود. در بیماران با کلیرانس کراتینین کم‌تر از ۴۰ میلی‌لیتر در دقیقه با احتیاط از این روش استفاده گردد..
- مصرف در کودکان:
دوز معمول مصرفی:
الف. روش تجویز متداول:
 روزانه ۲ تا ۵/۲ میلی‌گرم به ازای هر کلیوگرم وزن در دوزهای منقسم (هر ۸ ساعت)
ب. روش تجویز یک‌بار در روز:
- کودکان ۳ ماه تا ۲ سال: ۵/۹ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن هر ۲۴ ساعت
- کودکان ۲ تا ۸ سال: ۵/۸ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن هر ۲۴ ساعت
- کودکان بالاتر از ۸ سال: ۷ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن هر ۲۴ ساعت
- نحوه مصرف دارو در نارسایی کلیوی:
الف. روش تجویز متداول:
- GFR > ۵۰ میلی‌لیتر در دقیقه: نیاز به تعدیل دوز ندارد.
- GFR  بین ۱۰ الی ۵۰ میلی‌لیتر در دقیقه: دارو هر ۱۲ الی ۴۸ ساعت تزریق شود.
- GFR < ۱۰ میلی‌لیتر در دقیقه: دارو هر ۴۸ الی ۷۲ ساعت تزریق شود.
ب. روش تجویز یک‌بار در روز:
- کلیرانس کراتینین ≥ ۶۰ میلی‌لیتر در دقیقه: دارو هر ۲۴ ساعت تزریق شود.
- کلیرانس کراتینین ۴۰ الی ۵۹ میلی‌لیتر در دقیقه: دارو هر ۳۶ ساعت تزریق شود.
- کلیرانس کراتینین ۲۰ الی ۳۹ میلی‌لیتر در دقیقه: دارو هر ۴۸ ساعت تزریق شود.
- کلیرانس کراتینین < ۲۰ میلی‌لیتر در دقیقه: تزریق دوز بعدی دارو به زمانی موکول شود که سطح خونی دارو به کم‌تر از ۱ میکروگرم در میلی‌لیتر رسیده باشد.
در افراد دیالیزی بعد از دیالیز تزریق انجام شود.
- نحوه مصرف دارو در نارسایی کبدی:
نیاز به تعدیل دوز ندارد.
 
نحوه صحیح مصرف دارو:
- بسته به نوع پاسخ شما به درمان، پزشك ممكن است دوز بالاتر يا پايين­ترى را تجويز كند.
- از مصرف مقادير بيشتر از دستور پزشك خوددارى كنيد.
- راه تزریق این دارو به صورت عضلانی ( به شکل عمیق) و انفوزیون وریدی می‌باشد.
- جهت تزریق وریدی در 50 تا 200 میلی لیتر از محلول سدیم کلراید 0.9 درصد یا دکستروز 5 درصد رقیق شود و طی مدت ۳۰ الی ۱۲۰ دقیقه تزریق شود.
- مخلوط کردن جنتامایسین با سایر داروها ( به ویژه پنی سیلین ها) به علت احتمال تشکیل رسوب پرهیز شود.
 
منع مصرف دارو:
- در صورت وجود هرگونه سابقه حساسیت به جنتامايسين، ساير آمينوگليكوزيدها و یا هر يک از اجزای فرمولاسیون از مصرف این دارو خودداری شود.
هشدارها/ احتیاطات:
- مصرف این دارو ممکن است منجر به سمیت کلیوی شود. خطر بروز سمیت کلیوی در بیماران مبتلا به اختلالات کلیوی، افراد مسن، دهیدراته و مصرف کننده داروهای با سمیت کلیوی بیشتر است. آسیب کلیوی معمولا برگشت‌پذیر می‌باشد. در بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی با احتیاط مصرف شود. (برای اطلاعات بیشتر به بخش نحوه مصرف دارو در نارسایی کلیوی مراجعه شود.)
- مصرف این دارو ممکن است منجر به سمیت عصبی شود. خطر بروز سمیت عصبی در بیماران مبتلا به اختلالات کلیوی، افراد مسن، دهیدراته و مصرف کننده داروهای با سمیت کلیوی و یا عصبی (مثل سایر آمینوگلیکوزیدها، سیس‌پلاتین، پلی‌میکسین B، ونکومایسین و کلیستین) بیشتر است. بروز سمیت گوشی (شنوایی و تعادلی) ارتباط مستقیمی با مقدار داروی مصرفی و طول مدت درمان دارد. به محض مشاهده علائم آسیب گوش (مثل سرگیجه، ورتیگو و یا وزوز گوش) مصرف دارو را متوقف نمایید. آسیب گوشی معمولا  غیر قابل برگشت می‌باشد. در بیماران مبتلا به ورتیگو، وزوز گوش و اختلالات شنوایی با احتیاط مصرف شود.
- مصرف این دارو ممکن است موجب بلوک عصبی- عضلانی و فلج تنفسی شود. مصرف همزمان آمینوگلیکوزیدها با داروهای مسدودکننده عصبی -عضلانی می‌تواند باعث ضعف بیشتر عضلات اسکلتی و ضعف تنفس شود. در بیماران مبتلا به بیماری‌های عصبی-عضلانی مثل میاستنی گراویس با احتیاط مصرف شود.
- احتمال بروز سمیت با آمینوگلیکوزیدها در مصارف طولانی مدت و دوزهای بالا بیشتر است. تنظیم دوز جنتامایسین بر اساس سطح پیک وتراف دارو توصیه می شود.
- مصرف طولانی مدت این دارو می‌تواند موجب شکل‌گیری عفونت‌های ثانویه قارچی و یا باکتریایی مثل اسهال و کولیت با غشای کاذب ناشی از باکتری کلستریدیوم دیفیسیل گردد. در صورت بروز اسهال یا علائم کولیت به پزشک مراجعه نمایید.
- مصرف این دارو می‌تواند همراه با بروز اختلالات الکترولیتی مثل کاهش سطح کلسیم، پتاسیم، سدیم و منیزیم خون باشد. در بیماران با اختلالات الکترولیتی با احتیاط مصرف شود.
 
مصرف در بارداری و شیردهی:
- این دارو از نظر مصرف در بارداری در گروه D قرار دارد و از جفت عبور می‌کند. مصرف آمینوگلیکوزیدها در دوران بارداری می‌تواند منجر به عوارض جدی در جنین شود، مصرف این دارو در خانم های باردار توصیه نمی شود.( مگر در شرایط خاص و تحت نظر پزشک متخصص)
- جنتامایسین در شیر ترشح می‌شود. با این‌حال مصرف این دارو طبق نظر سازمان بهداشت جهانی در دوران شیردهی بلامانع است. در صورت ضرورت مصرف این دارو، کودک باید از نظر بروز اسهال و برفک دهان تحت نظر باشد.
 
عوارض جانبی دارو:
هر دارو به موازات اثرات درمانی ممکن است منجر به بروز برخی عوارض ناخواسته شود، اگرچه همه این عوارض در یک فرد دیده نمی شود اما در صورت بروز هر مشکلی به پزشک خود مراجعه نمایید.
ادم، افزایش فشار خون، افت فشار خون، فلبیت (التهاب سیاهرگ)، ترومبوفلبیت (التهاب و وجود لخته در سیاهرگ)، خواب‌آلودگی، سرگیجه، سردرد، گیجی، ورتیگو (دوران سر)، تشنج، نوروپاتی (التهاب اعصاب) محیطی، بیماری‌های مغزی، تومور کاذب مغزی، افسردگی، بی‌حسی، پاراستزی (سوزن سوزن شدن اندام‌ها)، میاستنی (ضعف عضلانی)، کشیدگی و یا گرفتگی عضلانی، درد مفصلی، خستگی، ضعف و بی‌حالی، ترمور (لرزش در اندام‌ها)، آتاکسی (ناهماهنگی در حرکت اندام‌ها)، راه رفتن غیرطبیعی، قرمزی و راش‌های پوستی، کهیر، خارش، ریزش مو، هیپوکلسمی (کاهش سطح کلسیم خون)، هیپوکالمی (کاهش سطح پتاسیم خون)، هیپومنیزیمی (کاهش سطح منیزیم خون)، هیپوناترمی (کاهش سطح سدیم خون)، کاهش وزن، آنورکسی (بی‌اشتهایی)، کم اشتهایی، اسهال ناشی از باکتری کلستریدیوم دیفیسیل، انتروکولیت، تهوع، استفراغ، سیالوره (خروج بدون کنترل بزاق از دهان)، استوماتیت (التهاب فراگیر دهان)، اولیگوری (کاهش حجم ادرار)، پلی‌اوری (افزایش حجم ادرار)، وجود پروتئین در ادرار، سندرم فالکونی (در مصارف طولانی‌مدت و یا دوز‌های بالا)، وجود کست‌های هیالین و گرانولی در ادرار، کاهش وزن مخصوص ادرار، کاهش کلیرانس کراتینین، افزایش سرم کراتینین، افزایش BUN، نکروز توبولی کلیه، نارسایی کلیه (در غلظت‌های تراف بالا)، تب، فیبروز ریوی، سرکوب تنفسی، تنگی‌نفس، ادم حنجره، اختلال بینایی، اختلال شنوایی، ناشنوایی، وز وز گوش، اسپلنومگالی (بزرگ شدن طحال)، هپاتومگالی (بزرگ شدن کبد)، افزایش آنزیم‌های کبدی، آنمی، آگرانولوسیتوز، ائوزینوفیلی، گرانولوسیتوپنی، ترومبوسیتوپنی، لکوپنی، رتیکولوسیتوپنی، رتیکولوسیتوز، پورپورا (لکه‌های خون‌ریزی زیر پوستی)، واکنش‌های آنافیلاکسی، واکنش‌های ازدیاد حساسیت و واکنش و درد در محل تزریق و...
در صورت مصرف اتفاقی بیش از مقدار توصیه شده، سریعاً با پزشک یا دکتر داروساز خود مشورت نمایید و در صورت لزوم به مرکز درمانی مراجعه کنید.
 
تداخلات دارویی:
اگر داروهای زیر را مصرف می‌کنید قبل از مصرف این دارو حتماً با پزشک یا دکتر داروساز مشورت نمایید:
- واکسن ب.ث.ژ، واکسن خوراکی تیفوئید، واکسن وبا، پنی سیلین‌ها ، سفالوسپورین‌ها، ونکومایسین، آمفوتریسین‌B ، تنوفوویر، فوسکارنت، مانیتول، سیس‌پلاتین، کربوپلاتین، سیکلوسپورین، متوکسی فلوران، فوروزماید، بیس‌فسفونات‌ها، فراورده‌های حاوی سم بوتولینوم و داروهای مسدودکننده عصبی -عضلانی­­ و...
 
فارماكوديناميک دارو (مکانیسم اثر):
- جنتامایسین از طریق اتصال غیرقابل برگشت به زیر واحد s 30  ریبوزومی، تولید پروتئین در باکتری را مهار می‌کند.
 
عملکرد فارماکوکینتیک دارو:
- میزان اتصال دارو به پروتئین ٪۳۰ و نیمه عمر حذف دارو بر اساس سن متغیر است (نوزادان ۴ ± ۱ ساعت، کودکان ۲ ± ۱ ساعت، بزرگسالان در حدود ۲ ساعت). زمان لازم برای رسیدن به پیک غلظت پلاسمایی در تزریق عضلانی ۳۰ تا ۹۰ دقیقه و در تزریق وریدی ۳۰ دقیقه بعد از تزریق 30 دقیقه ای است. دفع دارو از طریق ادرار صورت می‌گیرد.
 
شرايط نگهدارى دارو:
- دارو را دور از دسترس اطفال نگهدارى نمایید.
- از مصرف داروهاى تاریخ گذشته خوددارى کنید.
- دارو را در دمای کمتر از 25 درجه سانتی‌گراد، دور از نور نگهدارى و از یخ‌زدگی محافظت نمایید.
- این دارو برای یکبار مصرف است، باقیمانده را پس از مصرف دور بریزید.
 
References:

1. Drug facts and comparisons 2016
2. Martindale, the complete drug reference
3. Lexicomp 2020
4. Micromedex drugs

 
- تاريخ آخرين تدوين و بازبينى برگه راهنما:  شهریور ماه ٩٩
- اهم مطالب مرتبط با فرآورده در برگه راهنما عنوان شده است و بیماران جهت کسب اطلاعات بیشتر می­توانند با پزشک، دکتر داروساز یا مراکز درمانی تماس بگیرند